Czym są wampiry i jak narodził się o nich mit?

Mity, legendy, baśnie towarzyszą człowiekowi odkąd stał się istotą rozumną, obdarzoną wyobraźnią, zdolną do porozumiewania się z innymi ludźmi za pomocą mowy. Racjonalne myślenie i wyobraźnia zastępowały mu wiedzę naukową, zmieniając zjawiska, których nie rozumiał (tj. śmierć, choroba, susza itp.) w mit o tajemniczych siłach mających władzę nad światem. Funkcją mitu nie było tylko wyjaśnienie pewnych zjawisk, ale także ochrona przed nimi. Człowiek wierzący w mit mógł kontrolować swoje życie. Gdy dotknęło go nieszczęście mógł temu przeciwdziałać odprawiając stosowne rytuały bądź składając ofiarę na przebłaganie bogów. Do najstarszych mitów należą te, które dotyczą problemu życia i śmierci – dwóch tematów, które od wieków fascynują człowieka, skłaniając go do egzystencjalnych rozważań, a także inspirując go do tworzenia nowych interpretacji. Jednym z takich mitów jest mit o wampirach – istotach żyjących na pograniczu życia i śmierci.

Według przekonań mitologicznych wampir to człowiek, który po śmierci przekształcał się w demona, żywiącego się ludzką krwią. Zabijał niewinnych ludzi poprzez wysysanie z nich życiodajnej krwi. Wampir, aby przetrwać musiał odebrać innemu człowiekowi życie – tym samym stawał się istotą przeklętą, którą od wiecznego potępienia uratować mogła tylko ponowna śmierć. Uśmiercenie wampira powinno być zaplanowane i przeprowadzone według miejscowych rytuałów antywampirycznych. Badania archeologiczne potwierdzają, że zwyczaj profanacji zwłok, w celu powstrzymania domniemanego wampira, był znany i praktykowany w średniowiecznej Europie. Ataki wampirów nasilały się zwłaszcza w czasach zarazy, gdyż w ten sposób prosty lud tłumaczył sobie przyczynę nieszczęścia.

Postać wampira była obecna w wielu mitologiach na świecie, jednakże w zależności od regionu zmieniały się jego cechy fizyczne oraz upodobania żywieniowe. Wampir mógł być przerażającym żywym trupem, piękną dziewczyną lub owłosionym potworem. Zamiast picia krwi mógł zjadać całe ciała lub pojedynczy narząd np. serce lub wątrobę. Pomimo tych różnic wampir wszędzie uznawany był za istotę przeklętą. Ponadto w każdej mitologii mit o wampirach związany był przynajmniej z jednym tematem tabu.  Zakazy kulturowe dotyczyły zazwyczaj tematów związanych ze śmiercią, kanibalizmem, hematofagią, erotyzmem, homoseksualizmem i patologiami seksualnymi.

Najczęściej oskarżanymi o wampiryzm byli ludzie o dziwnym wyglądzie. Mógł być on spowodowany przez nieznane wówczas choroby genetyczne lub choroby nabyte tj. wścieklizna. O bycie wampirem oskarżano także osoby chore umysłowo lub mieszkające w odosobnieniu. Jakakolwiek odmienność nie była wśród prostych ludzi tolerowana.

Współczesne idealizowanie i uczłowieczanie postaci wampira - który jeszcze do niedawna był postacią demoniczną - jest zjawiskiem niezwykłym i wymagającym głębszej analizy. Zaskakująca jest też wciąż rosnąca popularność wizerunku wampira, którego literatura i film wykreowały na istotę nie tylko posiadającą nadludzką moc, ale i będącą spełnieniem wszelkich ludzkich pragnień. Można to tłumaczyć jako próbę zapanowania nad złem lub przemiany zła w dobro. W książkach dla młodzieży wampir walczy o swoje człowieczeństwo, posiada uczucia i jest zdolny obdarzyć człowieka zaufaniem i miłością. Zamiast krwi ludzkiej pije krew zwierzęcą lub syntetyczną. A więc robi coś co jest zupełnie sprzeczne z jego naturą. Zabija, a może raczej tłumi w sobie pierwiastek zła, chcąc odpokutować swoje zbrodnie. Przypomina tym samym bardziej pokornego pokutnika niż krwiożerczego demona.

Podsumowując, mit o wampirze jest zagadnieniem, które można rozpatrywać na wiele sposobów: zarówno pod względem kulturowym, medycznym, jak i psychologicznym. 
W kolejnym artykule poświęcę więcej czasu arcyciekawemu aspektowi medycznemu. A tymczasem zachęcam do lektury moich wcześniejszych postów:
Dlaczego wampiry muszą pić krew? 
Dlaczego wampir boi się słońca, krzyża i wody święconej?

Źródło: praca naukowo-badawcza Scoffera